„Rozmawiałem z moim przyjacielem Władimirem Putinem i przekazałem mu pozdrowienia i życzenia z okazji urodzin – dobrego zdrowia i długiego życia. Doceniam jego osobiste zaangażowanie w rozwój relacji Indii i Rosji w ostatnich latach” – w ten sposób Premier Indii uświetnił rocznicę urodzin Putina. W kurtuazyjnym wpisie widać coś więcej niż miłe gesty. Wpisuje się on bowiem w długofalowe, strategiczne zmiany, jakie właśnie mają miejsce w Indiach. Kraj jest obecnie w fazie reorientacji politycznej.
Indie coraz mocniej wiążą się z osią Rosja-Chiny-Iran-Korea Północna, na co komentatorzy zwrócili w ostatnim czasie kilka razy uwagę. Indie wzięły choćby udział w rosyjsko-białoruskich ćwiczeniach Zapad-2025, w ramach których rosyjskie wojska i ich sojusznicy ćwiczyli, jak zwykle, działania taktyczne przeciwko Zachodowi. Udział Indii był symboliczny, ale wymiar polityczny jest jasny – Indie wchodzą mocniej we współpracę z Rosją, również na poziomie militarnym i propagandowym. Zapad zawsze jest dla Kremla okazją, by pokazywać światu i swojemu społeczeństwu siłę, moc i sprawczość rosyjskiego państwa. Jak informują media powołując się na indyjskie Ministerstwo Obrony, żołnierze indyjscy mieli wziąć udział między innymi w szkoleniu taktycznym, zaś udział w tym przedsięwzięciu miał na celu zacieśnienie współpracy obronnej z Rosją i rozwijanie przyjaznych relacji, które „podtrzymują ducha współpracy i wzajemnego zaufania”. To znak zacieśniania się relacji na linii Moskwa-Delhi.
Znacznie poważniejszym sygnałem odwrócenia się Indii od Zachodu są rozmowy prezydenta Rosji Władimira Putina, prezydenta Chin Xi Jinpinga oraz premiera Indii Narendry Modiego podczas szczytu Szanghajskiej Organizacji Współpracy (SOW) w Tiencinie. Jak wskazują eksperci, spotkanie to było ważnym elementem „normalizacji relacji między największymi członkami SOW”, ale na stanowisko Indii wpływ miała „polityka administracji Trumpa”, która w rezultacie mogła być katalizatorem decyzji indyjskich władz1. Przypomnijmy, że w sierpniu br. Prezydent USA nałożył 50-procentowe cła na niektóre produkty z Indii i jednocześnie namawiał kraje Unii Europejskiej, aby nałożyły na Indie i Chiny 100 proc. cła. Zgodnie z planem Trumpa sankcje na Indie miały spowodować rozbicie współpracy Indii z Rosją, od której indyjskie państwo kupowało duże ilości choćby ropy. Ubocznym skutkiem tych decyzji może być skłonność Indii do zwiększonej współpracy z Rosją i Chinami. Jak to określił Polski Instytut Spraw Międzynarodowych „choć Indie i Chiny pozostaną systemowymi rywalami, zbliża je zbieżność wizji porządku międzynarodowego stojącego w opozycji do systemu zdominowanego przez USA”. O ile prezentowana ocena może być adekwatna dla oceny bieżących działań Indii, raczej nie należy przywiązywać się do niej, jeśli chodzi o długofalowe działania polityczne indyjskich przywódców. Inne bowiem czynniki niż antyamerykanizm mogą być silniejszym impulsem dla Delhi.
Szczyt Szanghajskiej Organizacji Współpracy był także okazją do zaprezentowania światu, a przede wszystkim USA, skonsolidowanych największych przeciwników „zachodniego porządku”. Taki cel przyświeca przede wszystkim władzom w Pekinie, które traktują SOW jako platformę ukazującą, że sprawują przywództwo już nie tylko w Azji Centralnej, ale także Azji Południowej2 – zauważa ekspert Ośrodka Studiów Wschodnich, dodając jednocześnie że Chiny próbują przedstawić się światu jako stabilna alternatywa wobec USA i konsekwentnie „walczą o status globalnego hegemona”. Z kolei Indie w związku z amerykańskimi cłami wpisują się w ten sojusz jedynie „ze względów taktycznych”, ale nie są i nigdy nie będą w pełni popierać chińskiej wizji świata. Na relacjach Indie – Chiny i zawiązaniu jakiejkolwiek długotrwałego „paktu antyamerykańskiego” ciążą bowiem nierozwiązane od lat sprawy czyli kwestie graniczne (Himalaje), relacje z Pakistanem, gospodarcze napięcia oraz rywalizacja o przywództwo na „Globalnym Południu” – ocenia Michał Bogusz, ekspert OSW, dodając że zarówno Chiny jak i Indie chcą instrumentalnie wykorzystać chwilowe zbliżenie obu krajów i nie należy w tym przypadku myśleć o długotrwałym sojuszy na linii Pekin- Delhi3.
OSW zwraca także uwagę, że „dla Moskwy korzystne jest ocieplenie stosunków na linii Pekin–Nowe Delhi, które w obliczu ostatnich napięć indyjsko-amerykańskich umożliwia Rosji przynajmniej czasowe odwrócenie negatywnego trendu w jej relacjach z Indiami4”. Przypieczętować to może relacjonowana przez media rozmowa Modi-Putin na marginesie szczytu SOW, podczas której przywódcy zadeklarowali, że oba kraje stoją „ramię w ramię nawet w trudnych czasach”. „Tym co dzisiaj łączy tych trzech liderów: Chin Xi Jinpinga, Władimira Putina i Narendry Modiego jest niechęć wobec unilateralnych działań Stanów Zjednoczonych, antyamerykanizm, opozycja wobec całego Zachodu i zwiększona wola do tego, żeby przebudować porządek międzynarodowy, tak żeby USA nie decydowały jednostronnie o tym, co jest dozwolone, a co nie w stosunkach międzynarodowych5” – wyjaśnia Patryk Kugiel, ekspert PISM, dodając że obecne działania Indii wpisują się w strategiczną autonomię – Indie „nie chcą być sojusznikiem nikogo, ale chcą być partnerem dla wszystkich, żeby nic z im nie wiązało rąk w polityce zagranicznej6”.
Do obecności Modiego na spotkaniu SOW poważnie podszedł Prezydent USA. Donald Trump pisząc o spotkaniu liderów Szanghajskiej Organizacji Współpracy wskazał: „Wygląda na to, że straciliśmy Indie i Rosję na rzecz najczarniejszych, najmroczniejszych Chin. Niech mają razem długą i pomyślną przyszłość”7. Słowa Trumpa (wypowiedziane jeszcze przed zaostrzeniem retoryki wobec Rosji) w przypadku oceny polityki Indii brzmią na wyrost, ale wskazują, że zmiana indyjskiego kursu na antyzachodni w polityce międzynarodowej i gospodarczej może mieć znaczące konsekwencje. Znamienne pozostaje również to, że prezydent USA Chiny określił, jako „najczarniejszymi i najmroczniejszymi”, co dowodzi, gdzie obecnie identyfikuje największe i najpoważniejsze zagrożenia.
Zmiana polityczna widoczna w działaniu premiera Indii będzie stanowić wyzwanie dla Zachodu. Jeśli okaże się, że mamy do czynienia z trwałą reorientacją działań Delhi, nastąpi przedłużenie osi państw współpracujących z prowadzącą wojnę Rosją. To może skutkować pomocą dla Kremla w zakresie kontynuowania działań wojennych przeciwko Ukrainie oraz wojny wywiadowczej przeciwko Zachodowi. Jednocześnie jednak rozbudowa osi Rosja-Chiny-Iran-Korea Północna o Indie powoduje, że ten blok państw może generować kolejne dylematy strategiczne, które będą szalenie niebezpieczne dla Zachodu – np. wspólne i jednoczesne działania wojenne na Pacyfiku i w Europie Środkowej. Nie bez znaczenia będzie zatem także dla interesów RP, jeśli blok państw antyamerykańskich będzie się trwale rozrastał.
Choć działania Indii na razie nie oznaczają trwałej rewizji stosunków politycznych Indii i nie muszą oznaczać długofalowych zmian, już obecnie sytuacja generuje poważne wyzwania dla Europy. W lutym 2025 roku przewodnicząca KE Ursula von der Leyen spotkała się z premierem Narendrą Modim, by omówić współpracę w trzech obszarach – gospodarczym, strategicznym i bezpieczeństwa. Najważniejszym efektem tej wizyty była publiczna deklaracja liderów, że negocjowana od 2007 r. kompleksowa umowa o wolnym handlu (FTA) ma zostać zawarta do końca tego roku8 – informuje PISM. Choć podpisanie tej umowy nadal nie jest przesądzone, ale jednak wyznaczenie tak krótkiego terminu zakończenia negocjacji FTA jest krokiem świadczącym o dużej determinacji obu stron. Wzmocnieniu relacji na linii UE-Indie sprzyjał głównie fakt, że zarówno UE, jak i Indie postrzegały przez lata Chiny jako systemowego rywala i chcą zmniejszyć swoje uzależnienie handlowe od tego państwa, by zbudować bardziej stabilne łańcuchy dostaw9. Nie bez znaczenia – w opinii ekspertów – jest także współpraca przemysłu obronnego, gdyż już teraz na ważnych dostawców uzbrojenia dla Indii wyrastają państwa UE (Francja, Niemcy, Hiszpania czy Szwecja), co daje podstawę do wzmocnienia działań na poziomie unijnym. Jeśli jednak Indie opowiedzą się w sposób trwały za sojuszem budowanym wokół Rosji i Chin, sytuacja Unii Europejskiej będzie bardzo trudna i niepewna – partner Europy o bardzo dużym potencjale okaże się częścią bloku państw budowanych przez kraje wrogie wobec UE. Już zatem obecnie należy zakładać powstanie kolejnego dylematu strategicznego na poziomie Unii.
Na razie wciąż trudno przesądzić, czy antyAmerykański zwrot Indii to początek poważnej rewizji jej polityki zagranicznej, rodzaj politycznych negocjacji i targów o kształt relacji USA-Indie, czy też chwilowa zmiana taktyczna. Bez wątpienia jednak jest to sygnał o poszukiwaniu przez Indie autonomii strategicznej oraz realne ryzyko, że antyzachodni w istocie blok państw azjatyckich się rozrasta. A to może mieć znaczenie dla bezpieczeństwa globalnego, bezpieczeństwa i drożności morskich szlaków komunikacyjnych, czy też współpracy gospodarczej. Pytanie czy dla Indii wchodzenie w trwałe porozumienia z Chinami i Rosją może być atrakcyjne. I czy Zachód jest w stanie od tego Indie odwieźć. Sytuacja jest wymagająca i powinna skutkować podjęciem kroków na rzecz rozbijania powiększającej się osi państw współdziałających z Chinami i Rosją. Narzędzia działań przeciwko Zachodowi niestety ulegają rozbudowie.
Marcin Lidka
1 https://www.pism.pl/publikacje/szczyt-szanghajskiej-organizacji-wspolpracy-w-chinach-konsoliduje-antyzachodni-blok
2 https://tvn24.pl/swiat/szczyt-w-chinach-to-zbieranie-przeciwnikow-ameryki-pod-wspolna-flaga-st8627118
3 https://www.youtube.com/watch?v=txKwfGV7EZU
4 https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/analizy/2025-09-04/szczyt-i-parada-dalsze-poparcie-rosji-dla-chinskich-ambicji
5 https://www.pism.pl/pism_w_mediach/podcasty/depesza-pism-z-5-wrzesnia-2025
6 https://www.pism.pl/pism_w_mediach/podcasty/depesza-pism-z-5-wrzesnia-2025
7 https://tvn24.pl/swiat/usa-donald-trump-o-indiach-i-rosji-straconych-na-rzecz-najczarniejszych-najmroczniejszych-chin-st8633601
8 https://www.pism.pl/publikacje/ue-i-indie-przygotowuja-nowy-etap-partnerstwa-strategicznego
9 https://www.pism.pl/publikacje/ue-i-indie-przygotowuja-nowy-etap-partnerstwa-strategicznego
Dodaj komentarz